Crnogorski zakonski okvir je napredan kada reguliše korišćenje javnih sredstava tokom izbornih kampanja, ali postoje nedostaci. Zakon ne obuhvata uslove za korišćenje zajmova i nedostaje sveobuhvatna metodologija za procjenu donacija u naturi, navodi se u izvještaju Globalne inicijative za borbu protiv organizovanog kriminala (GI TOC) o finansiranju političkih stranaka u regionu.
U dokumentu u koji je Portal RTCG imao uvid navodi se da iako su propisane sankcije za ranu kampanju, “zakon ne pruža jasnu definiciju aktivnosti koje se smatraju ranom kampanjom”.
“Takođe, izborne liste mogu prijaviti svaki prihod svom fondu kao da dolazi iz redovnog računa njihove stranke, bez obaveze otkrivanja izvora takvih doprinosa. Jedan od problema koji se javlja odnosi se na moguće vršenje pritiska na javne službenike i zloupotrebu zaposlenja u javnoj službi. Nekonzistentnosti u zvaničnim izvještajima političkih subjekata o finansiranju izbornih kampanja ukazuju na to da neki ili prikazuju netačne informacije ili ne prijavljuju troškove, već ih zatim nadoknađuju sredstvima za redovno poslovanje ili putem neregistrovanih gotovinskih plaćanja za izbore”, piše u izvještaju Globalne inicijative.
Prema podacima iz 2021. godine, navodi se, u Crnoj Gori postoji skoro 60 državnih preduzeća, zapošljavajući preko 12.000 ljudi trošeći oko 200 miliona eura samo na plate.
“Međutim, nedostaje nacionalna strategija za upravljanje ovim preduzećima, a pravni okviri ne razlikuju ih dovoljno od privatnih kompanija”, navedeno je u izvještaju GI TOC. .
Politizacija visokih pozicija u državnim preduzećima je česta pojava, ističe se, gdje se politički imenovani kadrovi koriste za obezbjeđivanje lojalnosti i mobilizaciju zaposlenih da glasaju za vladajuću stranku.
“Takođe, oni osiguravaju da se identifikuju oni koji glasaju za opoziciju. Ovo stvara nedostatak političke nepristrasnosti i može otežati efikasno upravljanje. Pored toga, državna preduzeća bilježe dugogodišnje gubitke, čineći ih jednim od najvećih poreskih dužnika u zemlji. Od 20 kompanija na crnoj listi Poreske uprave, čak 11 su državna preduzeća sa ukupnim poreskim dugom od oko 50 miliona eura. Ipak, broj državnih preduzeća i dalje raste”, navodi se u izvještaju.
Slabost kontrolnih mehanizama i nedostatak sankcija za kršenje zakona otežavaju rješavanje ovih problema, upozoreno je.
“Javne nabavke u Crnoj Gori se konstantno smatraju kao oblast najpodložnija korupciji, sa nedovoljnom transparentnošću i slabom kaznenom politikom. Čak jedna petina ugovora zaključena je na osnovu jedne jedine ponude u procesu javne nabavke. Tokom 2021. godine, potpisani su ugovori o javnoj nabavci u vrijednosti od oko 335 miliona eura, od čega je jedna petina zaključena na osnovu podnošenja jedne jedine ponude”, ocjenjuje se u izvještaju Globalne inicijative.
Postojeći Zakon o javnoj nabavci je više puta mijenjan, ali i dalje ostavlja prostor za zloupotrebe i manipulacije, ukazuje se.
“Provjera koja bi omogućila pravilnu procjenu sposobnosti ponuđača u javnoj nabavci je značajno ograničena zakonskim zahtjevima koji omogućavaju samo površinsku formalnu verifikaciju lica i kompanija. Takođe, u krivičnom zakonodavstvu Crne Gore ne postoji posebno krivično djelo koje se odnosi na zloupotrebe u javnim nabavkama”, piše u izvještaju Globalne inicijative.
